Deze pagina gaat over de blauwe kleur bij hydrangea’s:
Praktische tips vind je hier:
Waardoor worden de bloemen blauw?
De blauwe kleur van bloemen van H. macrophylla subsp. macrophylla (de hortensia) en subsp. serrata wordt veroorzaakt door het pigment (de kleurstof) met de lyrische naam “delfinidine 3-glycoside”, een anthocyaan. Vertoeft dat pigment in het aangename gezelschap van voldoende aluminiumionen en van “5-O-caffeoyl kininezuur” of van “5-O-p coumaroyl kininezuur”, dan kleurt het blauw.
Opdat je hydrangea’s ook in de praktijk blauw zouden kleuren, moet aan drie voorwaarden voldaan zijn!
1. De bloemen moeten het pigment “delfinidine 3-glycoside” bevatten
Beide ondersoorten van H. macrophylla omvatten wilde planten en cultivars met het bewuste pigment. Die planten kunnen van roze of rood naar blauw verkleuren en omgekeerd. Voor wat de hortensia’s betreft denken we bij voorbeeld aan de cultivars ‘Ayesha’, ‘Renate Steiniger’, ‘Bodensee’, ‘Enziandom’, ‘Blaumeise’ en ‘Blue Wave’. Typische “kameleons” bij H. macrophylla subsp. serrata zijn ‘Blue Bird’ en ‘Blue Deckle’.
Bij witte cultivars van ondersoort macrophylla, zoals ‘Mme. Emile Mouillère’, en van ondersoort serrata, zoals ‘Intermedia’, kunnen de bloemen niet “geblauwd” worden. Niettemin wordt het hart van die bloemen roze of blauw al naargelang van de beschikbaarheid van aluminium.
2. Er moet voldoende aluminium beschikbaar zijn
Het pigment in de bloemen kleurt pas blauw wanneer de plant over voldoende aluminum beschikt. Potgrond bevat maar een fractie van die hoeveelheid. Om blauwe hortensia’s in pot te kweken moet je dus zeker aan de chemische balans sleutelen. In de doorsnee bodem is meestal wel voldoende aluminium aanwezig. Toch kan het gebeuren dat die voorraad te klein is om een zuivere blauwe kleur te bekomen.
Extra aluminium kun je toedienen onder de vorm van kaliumaluin of aluminiumsulfaat. Vroeger werd ook ammoniakaluin gebruikt.
3. De zuurgraad van de potgrond of de bodem moet laag genoeg zijn
Alleen bij een lage pH kan het aluminium als ionen loskomen van de gronddeeltjes. Voor het ontbinden van aluin of aluminiumsulfaat geldt dezelfde regel: de pH is best lager dan 5,5. Pas dan wordt het aluminium beschikbaar voor de plant.
Al naargelang hij blauwe of roze tot rode bloemen wil, zal de kweker van hortensia in pot dus een zure dan wel minder zure potgrond gebruiken.
In de tuin kan je de bodem niet zomaar naar believen zuurder of minder zuur maken. Vind je violetkleurige hortensia’s maar niks, dan kun je een aantal grootmoedersmiddeltjes toepassen. Geloof je meer in een “klassiek advies”, dan gebruik je bij het aanplanten alvast een aangepaste bodemverbeteraar. Om de blauwe kleur ook de daaropvolgende jaren aan te houden kun je systematisch zuurwerkende meststof toedienen en een flinke laag dennenschors rond de planten strooien. Een dosis aluminium zorgt dan voor de perfecte kleur.
Hortensia- of H. macrophylla subsp. serrata-bloemen met een uitgesproken rode of roze kleur verkrijg je wanneer de bodem minder zuur is, dat wil zeggen bij een pH tussen 6,0 en 6,5. Een van de vele kneepjes van het vak: zijn je bloemen (te) blauw dan verhoog je de zuurgraad van de bodem door kalk rond de plant te strooien, net zoals je dit ook op een gazon doet.
Folklore
Je grootmoeder heeft het minstens 100 maal herhaald: hortensia’s kun je blauwen door
- leisteen of schaliën te verkruimelen rond de plant
- schapenmest of aal rond de plant uitspreiden
- de plant aan te gieten met “roestwater”
- een conservenblik van fruit naast de plant begraven
- koffiegruis rond de plant strooien
- oude scheermesjes naast de plant begraven
- inkt rond de plant gieten
- roeste nagels in de grond te stoppen
Het laatste middeltje is ongetwijfeld het best gekende, maar is er wel een verband tussen ijzerroest en blauwe bloemen? We halen onze cursus scheikunde van onder het stof en noteren...
Het ijzer van de nagels is in de bodem onstabiel. De ijzeratomen worden er geoxideerd:
Fe – 2e → Fe2+
In bodems met een “normale” oxido-redox-potentiaal gaat nog een extra elektron verloren:
Fe2+ – e → Fe3+
De resulterende driewaardige ijzerionen ondergaan een zeer sterke hydrolyse:
Fe3+ + HOH → Fe(OH)2+ + H+
Fe(OH)2+ + HOH → Fe(OH)2 + H+
Fe(OH)2+ + HOH → Fe(OH)3 + H+
Deze hydrolysereacties van Fe3+ genereren steeds waterstofionen (H+), waardoor de bodem dus verzuurt. En dat is precies wat nodig is om aluminiumionen opneembaar te maken voor de plant!
Bovenop het stabiele eindresultaat, het ijzerhydroxide, worden ook nog een reeks niet-gedefinieerde complexen gevormd, zoals bij voorbeeld uit de reactie
2 Fe3+ + 2 HOH → Fe2(OH)42+ + 2 H+
Ook die reacties dragen dus bij tot de verzuring van de bodem.
Blauw kleuren
De aanwijzingen hierna gelden uitsluitend om de bloemen van H. macrophylla subsp. macrophylla en serrata blauw te kleuren.
Bij het aanplanten
- een geschikte plaats kiezen: niet naast een betonnen muur of fundering want die kan kalk aan de bodem afgeven
- een ruime hoeveelheid zuurwerkende bodemverbeteraar (turf, producten op basis van turf) gebruiken
- de bodem rond de plant bedekken met een dikke laag (5 - 7 cm) dennenschors, dennenaalden, eikenbladeren, grasmaaisel (in verschillende dunne lagen)...; niet met cacaodoppen. Leg de mulch niet tot tegen de stengels om rotten te voorkomen.
Blauwmiddel toedienen
In tuinzaken wordt “blauwmiddel” doorgaans verkocht samen met meststof voor blauwe hortensia’s. Het zijn de witte kristallen (aluminiumsulfaat of kalium-aluin) in het doorzichtige plastic zakje.
- planten vanaf 2 - 3 jaar oud:[1][2]
- 1ste methode: een oplossing maken van [ 4 g aluminiumsulfaat / 6 g kalium-aluin ] per liter water; giet elke plant van april tot juni om de twee weken aan met 0,5 liter van die oplossing
- 2de methode: in september [ 15 g aluminiumsulfaat / 20 g kalium-aluin ] rond de plant strooien en inharken
- volwassen, grote planten in de tuin (niet in pot): de vermelde dosis tot de helft verhogen
- zandgrond heeft een kleiner bufferend vermogen, er spoelt dus meer actieve stof uit; om die verliezen te compenseren de totale gift een kwart verhogen. Indien je in dat geval de 1ste methode toepast (aangieten), dan geef je liever een extra gietbeurt dan een oplossing met een hogere concentratie toe te dienen
- bij aangieten: eerst de bodem rond de plant (de wortelkluit) voldoende vochtig maken, zoniet dringt de oplossing met blauwmiddel niet in de grond
- bij strooien en inharken: af en toe aangieten om wortelschade te vermijden, zeker bij droog weer
Voor de doe-het-zelver zijn zwavel en aluminiumsulfaat de handigste en voorzichtigste opties. In het tabelletje kun je aflezen hoeveel zwavel en aluminiumsulfaat je moet toedienen om de pH met een halve eenheid te doen dalen, b.v. van 6,0 naar 5,5.
| Bodemsoort | Zwavel (99%) | Aluminiumsulfaat |
| Zand | 30 g/m2 | 195 g/m2 |
| Leem | 50 g/m2 | 290 g/m2 |
| Klei | 75 g/m2 | 440 g/m2 |
| Maximum gift per jaar | 100 g/m2 | 300 g/m2 |
Hou er rekening mee dat het verlagen van de pH langzaam verloopt: een daling met 1 pH-eenheid per jaar mag je al een succes noemen! Tijdens dat proces controleer je de pH minstens eenmaal per jaar.
Onderhoud
- de zuurgraad van de bodem laag houden: pH < 5,5 (je laat de pH best eens testen):
- zuurwerkende meststoffen gebruiken
- steeds aangieten met regenwater: leidingwater en grondwater bevatten teveel ionen die de voedingsbalans en de zuurgraad van de bodem oncontroleerbaar kunnen beïnvloeden; je gietwater laten testen indien je niet zeker bent
- de bodem rond de plant bedekken met dennenschors (7 cm), eikenbladeren,...; niet met cacaodoppen. Leg de mulch niet tot tegen de stengels om rotten te voorkomen
- in de herfst de afgevallen bladeren en verwelkte bloemen niet verwijderen: ze bevatten samen ruim 70% van alle opgenomen aluminium! Verwerk ze tot compost of meng ze onder de mulch
- fosfor legt het aluminium in de bodem vast; als plantenvoeding ga je daarom een meststof met weinig fosfor kiezen. Blauwe korrel (12-12-17) en roze korrel (15-20-26) zijn dus te mijden, net als superfosfaat (20% P) en beendermeel (18% P). De optimale meststof voor blauwe hortensia’s heeft een N-P-K-verhouding van 25-5-30.[3] Enkele voorbeelden van producten die die samenstelling benaderen:
- ASEF hortensiamest, wateroplosbaar (10-5-40) met aluin (aluminiumsulfaat)
- DCM Uni-Mix A, organisch (10-5-15)
- Peters, wateroplosbaar (20-5-30)
- indien de pH toch te hoog is of wordt:
- turf rond de plant strooien en inwerken
- zwavel strooien en inwerken: zwavel wordt door bacteriën langzaam omgezet tot zwavelzuur indien de bodemtemperatuur voldoende hoog is (niet 's winters); dit proces duurt zo’n 2 à 3 maanden
- aluminiumsulfaat strooien en systematisch ook blauwen met aluminiumsulfaat; het effect op de pH is onmiddellijk; dit is een veilige methode
- ammoniumsulfaat strooien: zeer efficiënt maar brengt meteen ook een grote dosis voeding (stikstof) aan; voldoende beregening te voorzien; gericht aanzuren met ammoniumsulfaat past enkel in een globaal, professioneel bemestingsschema
- ijzersulfaat strooien: effect vergelijkbaar met aluminiumsulfaat, maar zonder het voordeel van aluminiumgift
Referenties
- Bailey, D.A. (1998). Commercial hydrangea forcing. North Carolina State University, Horticulture Information Leaflet 524, 4 p.
- Horst, W.J. & Weithmann, M. (1997). Blaufärbung. In: Jennerich, L. ed. Hortensien. Thalacker Medien, Braunschweig, 42-58.
- Weiler, T.C. (1980). Hydrangeas. In: Larson, R.A., ed. Introduction to floriculture. Academic Press, Orlando, 353-372.
Roze of rood kleuren
De aanwijzingen hierna dienen om de bloemen van H. macrophylla subsp. macrophylla en serrata roze of rood te kleuren (of om ze wit te houden).
Bij het aanplanten
- een licht zuurwerkende bodemverbeteraar (producten op basis van turf) gebruiken
- de bodem rond de plant niet bedekken met dennenschors, eikenbladeren,...; cacaodoppen kunnen wel. Leg de mulch niet tot tegen de stengels om rotten te voorkomen.
Onderhoud
- de zuurgraad van de bodem op peil houden: pH 5,5 – 6,5 (je laat de pH best eens testen):
- vermijd specifiek zuurwerkende meststoffen
- steeds aangieten met regenwater: leidingwater en grondwater bevatten teveel ionen die de voedingsbalans en de zuurgraad van de bodem oncontroleerbaar kunnen beïnvloeden
- als plantenvoeding een meststof met meer dan 5% fosfor kiezen: fosfor legt het aluminium in de bodem vast zodat de planten het niet meer kunnen opnemen. De optimale meststof voor roze of rode hortensia’s heeft een N-P-K-verhouding van 25-10-10.[1]
- indien de pH een beetje te laag is: beendermeel, houtas, ... strooien
- indien de pH veel te laag is: kalk strooien tijdens de maanden december, januari en februari. Je kan daarbij kiezen uit zeewierkalk (“maerl”), algenkalk (Mg-arm), kalkmergel, landbouwkalk (aangezuiverde kalkmergel) of dolomietkalk. Er bestaan ook handelsproducten die aangerijkt zijn met spoorelementen. Gebluste brandkalk (“landbouwpoederkalk”) is te efficiënt!
In het tabelletje kun je aflezen hoeveel kalk je moet toedienen om de pH met een eenheid te doen stijgen, b.v. van 5,0 naar 6,0.
Bodemsoort Weinig - veel humus Maximum gift per jaar Zand 300 - 500 g/m2 100 g/m2 Leem 400 - 600 g/m2 200 g/m2 Klei 600 - 800 g/m2 400 g/m2
Hou er rekening mee dat het verhogen van de pH langzaam verloopt: een stijging met 1 pH-eenheid duurt al gauw 2 tot 3 jaar! Tijdens dat proces controleer je de pH best eenmaal per jaar.
Referenties
- Weiler, T.C. (1980). Hydrangeas. In: Larson, R.A., ed. Introduction to floriculture. Academic Press, Orlando, 353-372.
Goed te blauwen hortensia's
| Kleur | Cultivar | ||
| Donkerblauw |
|
||
| Blauw |
|
||
| Matig blauw |
|
||
| Lichtblauw |
|
